Berichten

Het duikt steeds vaker op en we zijn er allemaal wel eens ingetrapt: clickbait. Sensationele koppen en spannende plaatjes die alleen maar bedoeld zijn om u te laten klikken.

Ze kapen als het ware uw nieuwsgierigheid om u naar een artikel te lokken dat vaak niet al te waar is. Nepnieuws, fake news, of, met een minder politiek beladen term: pulpnieuws.

Een mooie term want de roddelbladen doen al decennia niets anders. Mensen zijn gevoelig voor dit soort nieuws en dit soort koppen. Ze maken de emoties los, en doen dat vaak veel beter dan het echte nieuws.

Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat Leidse wetenschappers tot de conclusie kwamen dat dit pulpnieuws populairder lijkt te zijn dan het echte nieuws. Een feitje dat met grote en sensationele koppen in de verschillende media terechtkwam. Wat het dan weer lastiger maakt om te checken of het pulpnieuws is of echt…

Met pulpnieuws op zich is niets mis, vooral niet zolang u het kunt onderscheiden van echt nieuws. Het is de vette snack van de nieuwsberichten zullen we maar zeggen – niet gezond maar af en toe wel lekker.

Erger wordt het als dit nieuws politiek getint wordt, of crimineel gedreven is. En dat komt allebei voor. Clickbait en overtrokken berichten leveren lezers en dat levert reclameinkomsten. Onlangs bleek dat een Macedonische groep grof geld verdiende met pulpnieuws op Facebook. Hun nepartikelen gingen vaak over Moslims en immigranten, want dat doet het goed – hoe meer emotie, hoe meer clicks. De bij-effecten (mensen die hun berichten daadwerkelijk geloven) kon ze niet schelen. Als er maar geld binnenkwam.

Waarom is de opkomst van pulpnieuws zorgelijk?

1. Reclame. Pulpberichten vissen in dezelfde vijver als echte nieuwsberichten. Maar worden vaker gelezen en geliked. Wat doe je dan met je echte nieuws? Ook sensationaliseren! En daar kunnen we echt niet nog meer van gebruiken. De Nederlandse media zijn zeker in vergelijking met Engeland en de VS behoorlijk betrouwbaar, en die betrouwbaarheid moet blijven. Het is al moeilijk genoeg om echt van vals te onderscheiden.
2. Mensen geloven het. Het is lastig om de hele dag op uw quivive te zijn. Zelfs als u scherp oplet glipt er wel eens een berichtje doorheen. En dat kan zonder dat u er erg in heeft uw denken veranderen. De hoeveelheid valse berichten rond de Engelse Brexit-stemming en de Amerikaanse presidentsverkiezingen was groot, en heeft zeer mogelijk de uitslagen beïnvloed.

Wat doen we eraan? Een paar tips:

1. Algemene vuistregel: hoe sensationeler, hoe harder we bij onszelf moeten denken: jaja, is dit wel waar? Er zijn natuurlijk sensationele verhalen die waar zijn, maar het merendeel is dat niet.
2. Wat zijn de bronnen? Waar komt de informatie vandaan? Artikelen die hun bronnen vermelden zijn over het algemeen betrouwbaarder dan artikelen die dat niet doen. Interessant daarbij is dat ik in geen van de krantenartikelen over het Leidse pulpnieuwsonderzoek een bronvermelding kon vinden. Is het dan misschien zelf pulpnieuws…? (Nee hoor, de prepublicatie van het artikel van de onderzoekers vindt u hier)  
3. Check het bericht. Mijn vaste (Engelstalige) website hiervoor is Snopes maar ook in Nederland en België zijn nieuwscheckers actief.
4. Blijf denken. Vaak klopt de logica van zo’n pulpbericht totaal niet. Daar kunt u zelf achter komen door er even de hersens bij te houden

En is dat nou vervelend, dat checken en denken? Welnee, u moet het zien als een soort speurwerk. Als een kruiswoordpuzzel oplossen. Met als bijkomende winst dat u er niet zomaar meer intrapt.

illustraties: https://www.loc.gov/resource/ppmsca.29087/ en nieuwscheckers.nl (Facebook post)